Program:
9 listopada 2014 braliśmy udział w imprezie patriotyczno-religijnej w Bydlinie, na okoliczność obchodów 100. rocznicy Bitwy pod Krzywopłotami.W drodze na uroczystość odwiedziliśmy jeszcze kilka miejsc.
Rodaki – wieś położona w północnej części gminy Klucze, w paśmie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Już w 1325 roku był tu kościółek a do 1388 roku wieś była królewszczyzną. W XV wieku stanowiła własność Salomona i Piotra herbu Łabędź, w 1581 roku była własnością Bonerów. W XVI był tu młyn i karczma.
W Rodakach zatrzymaliśmy się przy zrekonstruowanej figurze św. Antoniego Padewskiego. Obok figury znajdowała się tablica informująca, że przez te tereny przebiega „Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej. Legioniści podczas I wojny światowej w 1914 roku przemieszczali się po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej a szlak bojowy prowadził przez wiele miejsc Ziemi Olkuskiej.
Wśród legionistów, który przemierzał okolice Rodak, był znany malarz Wojciech Kossak - jako żołnierz armii austriackiej w mundurze legionów Piłsudskiego. Uwiecznił na swych obrazach kolegów legionistów i ich konie.
Najcenniejszym zabytkiem wsi jest modrzewiowy kościółek pw. św. Marka, wzniesiony przed rokiem 1601 (część ołtarzowa jest starsza), z drewnianą dzwonnicą z XVIII lub XIX wieku.
Przy jego budowie nie używano gwoździ.
Kościółek jest jednonawowy, częściowo z podcieniami, od północy zwieńczony zakrystią i otwartymi sobotami. Na pokrytym gontem dachu znajduje się barokowa wieżyczka. Wnętrze pokryte jest stropami, ołtarz główny z wizerunkami św. Marka oraz trzy ołtarze boczne są barokowe. W 2001 roku kościółek został wpisany na listę obiektów drewnianych w Małopolsce i włączony do Szlaku Architektury Drewnianej województwa.
Izba Regionalna początkowo znajdowała się w szkole podstawowej a w 2009 roku została przeniesiona do prywatnego drewnianego domku p. Haliny Ładoń przy ul. Poprzecznej. Domek wybudowany był w 1930 roku. Zgromadzono tu przedmioty używane przez dawnych mieszkańców wioski oraz stare dokumenty. W kuchni zbudowany piec chlebowy a obok kuchni w osobnym pomieszczeniu znajduje się warsztat domowy z narzędziami.
Polana Bory – przy kapliczce w Borach Kwaśniowskich znajduje się „Ołtarz Partyzantów” AK oraz tablice upamiętniające ofiary Powstania Styczniowego, oraz powstań i wojen w latach 1794 – 1945.
Napis na pierwszej tablicy głosi:
„Matkom Polkom i wszystkim Polakom, którzy cierpieli i ginęli bezbronni razem ze zbrojnymi obrońcami Ojczyzny w czasie powstań i wojen obronnych Polski w latach 1794-1945”.
Drugą tablicę zadedykowano powstańcom styczniowym. To nieudane powstanie stworzyło wzór do naśladowania w organizacji i taktyce następnej, skutecznej już formacji wyzwoleńczej – legionom Piłsudskiego. W tym miejscu pomordowano bezbronnych, bo rannych powstańców styczniowych, ukrywających się po bitwie pod Golczowicami.
To właśnie im oddaje hołd druga tablica:
„Poległym i pomordowanym przez Kozaków Powstańcom Styczniowym w latach 1863-1864”.
Z Polany Bory na trasę pieszą przez Krzywopłoty do Bydlina (około 6 km), udało się 17 osób.
Krzywopłoty – pod pomnikiem Legionistów Piłsudskiego zapaliliśmy znicze i obejrzeliśmy ziemiankę, tzw. „gawrę” żołnierską, miejsce odpoczynku.
Pomnik wystawiono w 95 rocznicę bitwy pod Krzywopłotami.
Napis pod pomnikiem głosi:
„Niechaj każdy Polak Franciszek Zawada rok 1914 |
Bitwa pod Krzywopłotami stoczona była nieopodal wsi, na bagnach między Bydlinem a Załężem w dniach 17-18 listopada 1914, pomiędzy oddziałami Austro-Węgier i Rosjan.
Legioniści Józefa Piłsudskiego z 4 i 6 batalionu I Pułku Piechoty Legionów oraz artylerzyści okopali się na wzgórzu św. Krzyża we wsi Bydlin i sąsiednich Krzywopłotach (około 1400 żołnierzy). W ataku na Załęże poległ por. Stanisław Paderewski, brat przyrodni Ignacego Paderewskiego.
W bitwie zginęło 46 legionistów a 131 było rannych. Bitwa powstrzymała rosyjskie natarcie.
Bydlin – polegli legioniści spoczywają na cmentarzu w Bydlinie. Miejsce bitwy Józef Piłsudski nazwał „Krzywopłockimi legionowymi Termopilami”.
Z jego inicjatywy w 1920 roku na cmentarzu w Bydlinie stanął pomnik - 7 metrowy kamienny krzyż, zdobiony legionowymi symbolami.
Żywym pomnikiem tych wydarzeń jest szkoła, wybudowana w 1937 roku z inicjatywy i za pieniądze legionistów, dla upamiętnienia tej bitwy.
W 95. rocznicę bitwy mieszkańcy Bydlin postawili obelisk z krzyżem i dwoma tablicami.
Na tablicach wyryto nazwiska poległych legionistów.
Na tablicy pod orłem widnieje napis:
„Ty Panie, który z wysokości |
Środkowa płyta głosi:
„Stanisławowi Paderewskiemu, porucznikowi Legionów Polskich (kapitanowi wojsk rosyjskich) cichemu bojownikowi o wolność Ojczyzny, Eugeniuszowi Medyńskiemu podporucznikowi Legionów Polskich, 44-em żołnierzom Legionów Polskich, bohaterom walki o wolność Ojczyzny poległym pod Załężem i Krzywopłotami w dniu 18 listopada 1914 roku w tej wspólnej mogile odpoczywającym”.
Na cmentarzy w Bydlinie uczestniczyliśmy w uroczystości patriotyczno-religijnej a po mszy złożyliśmy kwiaty i zapaliliśmy znicze.
Gościliśmy również w Szkole Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz Gimnazjum im. Legionistów Józefa Piłsudskiego przy ul. Legionów 32.
Obejrzeliśmy tam wspaniały spektakl poetycko-muzyczny w wykonaniu uczniów Gimnazjum w Bydlinie.
Udekorowaliśmy również dyrektora Gimnazjum mgr Krzysztofa Dąbrowskiego oraz wójta gminy Klucze p. Kazimierza Sciążka naszą odznaką „Szlakiem Legionów Józefa `Piłsudskiego 1914-1918”.
Obchody 100. rocznicy bitwy pod Krzywopłotami przygotowane wysiłkiem mieszkańców i władz gminy, jak również występy uczniów Gimnazjum były na najwyższym poziomie.
Pozostaną długo w naszej pamięci!
Władysław Rusek, Helena Grzywacz
Niepodległość – trudne słowo.
Może ono znaczy coś ważnego w naszym życiu?
Kto mi wytłumaczy?
………..
Uwięziony ptak nie śpiewa. sł. E. Buczyńska |
Tekst i melodia tej piosenki, pięknie zaśpiewanej przez uczennicę szkoły w Bydlinie, podczas uroczystości w 100 rocznicę Bitwy pod Krzywopłotami, brzmi w mojej głowie do dzisiaj.
To nie był taki zwyczajny wycieczkowy dzień, ale dzień bardzo uroczysty, z wzruszającymi wydarzeniami, dodatkowo w pięknej jesiennej scenerii.
Wyjazd bardzo ciekawie przygotowany przez przodowników Komisji Turystyki Pieszej, Helenę Grzywacz i Władysława Ruska. Naszą trasę autokarowo – pieszą rozpoczęliśmy od zwiedzania drewnianego kościoła z 1601 r. p.w. św Marka, znajdującego się na Szlaku Architektury Drewnianej we wsi Rodaki (gm. Klucze).
Odwiedziliśmy także Izbę Pamiątek założoną w starej, rodzinnej, wiejskiej chałupie, w której właścicielka zgromadziła przedmioty codziennego użytku, dekoracje, meble, warsztat stolarski. W tej samej miejscowości zatrzymaliśmy się przy figurze św. Antoniego, obecnie odnowionej, a którą uwiecznił na swoich obrazach Wojciech Kossak, malując tę właśnie figurę z odpoczywającymi kolegami-legionistami u jej stóp
.
Na naszej dalszej trasie, już pieszej, znalazły się: kaplica z 1864 r. poświęcona pamięci walk Powstańców Styczniowych oraz pomnik dla uczczenia pamięci walczących z okupantem hitlerowskim partyzantów.
Podczas spaceru zatrzymaliśmy się przy pomniku w Krzywopłotach, upamiętniającym bitwę sprzed 100 laty, oraz przy zrekonstruowanej gawrze (ziemiance). I tak dotarliśmy do miejsca głównych uroczystości, do szkoły w Bydlinie. Tu uformował się pochód ze sztandarami, banderią konną i przeszedł na cmentarz pod Pomnik Legionistów Piłsudskiego. Wzięliśmy udział we mszy św., odprawionej za ojczyznę, w uroczystej oprawie z orkiestrą, kompanią honorową, salwami z karabinów.
Potem na placu rekreacyjnym było coś dla ciała, czyli skorzystaliśmy z gorącej zalewajki z kotła żołnierskiego.
Najedzeni, rozgrzani, wzięliśmy udział w akademii patriotycznej poświeconej wydarzeniom I wojny światowej, w wykonaniu uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum w Bydlinie.
Cały przedstawiony program przez występujących, to uczta dla zmysłów. Dojrzały i perfekcyjny występ wzruszał, uczył i wprowadzał w stan zadumy, zachwytu, radości. Widzowie na całej sali, w ciszy i skupieniu wsłuchiwali się w recytacje, śpiewy, prezentację wizualną, a na koniec owacyjnie podziękowali za tę lekcję historii.
Serdeczne gratulacje dla nauczycieli, którzy przygotowali dzieci i młodzież do tego występu.
Pełni wrażeń, obdarowani znaczkami, okazjonalnymi kartkami wyprodukowanymi na te uroczystości niepodległościowe, wracaliśmy wsłuchując się jeszcze w słowa i melodię piosenki cytowanej na początku, nagranej telefonem.
Bardzo dziękuję organizatorom, za możliwość spędzenia tego dnia w „takiej” formie.
Agata Karwowska.