CIĘŻKOWICE

Ciężkowice - Legendy głoszą, że założycielem Ciężkowic był Cieszko, stryj Mieszka I, wędrujący wraz ze swą drużyną przez Małopolskę. Zabłądziwszy kiedyś na polowaniu, woje natknęli się na uroczą krainę. Wielu z nich ziemie te spodobały się tak bardzo, że osiedlili się tam, na cześć wodza nazywając swą osadę Cieszkowicami.

Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1125 roku, kiedy po raz pierwszy umieszczono ją w akcie legata Idziego z Tuskulum, z którego wynika, że wieś ta była własnością benedyktynów tynieckich. Osada założona w 1288 r. Zezwolenie na lokację miasta wydał 29 lutego 1348 Kazimierz III Wielki. Zasadzenia miasta dokonali dwaj mieszczanie ze Starego Sącza - bracia Minard i Mikołaj. W okresie polokacyjnym funkcjonowała przejściowo również nazwa niem. Hardenberg.

Przez Ciężkowice przebiegało wiele szlaków handlowych, prowadzących z Czech i Węgier do Krakowa. Miasto posiadało prawo do organizacji cotygodniowych targów. Handlowano głównie wyrobami tkackimi i rzemieślniczymi, solą oraz produktami rolniczymi, szczególnie szeroko znanym ciężkowickim nabiałem. Sprowadzano węgierskie wina oraz konie. Do dziś co środę na rynku ciężkowickim organizowany jest targ.

W 1358 roku w Ciężkowicach wybudowano kościół pod wezwaniem św. Andrzeja i założono parafię. Już wcześniej jednak istniał tam kościół pod wezwaniem św. Krzyża, założony przez benedyktynów, który potem wyburzono. Dzisiejszy kościół pochodzi z początku XX wieku.

Ciężkowice bardzo podupadły i straciły znaczenie podczas zaborów. Znalazły się w zaborze austriackim, więc językiem urzędowym stał się niemiecki. Językiem niemieckim posługiwano się również w szkołach. Wprowadzono wtedy trzy klasy nauczania.

Do klasy elementarnej uczęszczali uczniowie w wieku 6-12 lat. Uczyli się poznawania liter niemieckich, głoskowania i czytania oraz tłumaczenia poszczególnych wyrazów z języka niemieckiego na polski.

W klasie pierwszej (8-14 lat) obowiązywał mały katechizm w języku niemieckim i polskim, czytanie niemieckie i polskie, pisanie, rachowanie, ortografia, znajomość głównych części mowy, praktyczna nauka języka niemieckiego.
Do klasy drugiej uczęszczały dzieci w wieku 10-16 lat. Uczyły się religii, ewangelii, czytania niemieckiego i polskiego, kaligrafii, ortografii i gramatyki niemieckiej.

Podczas II wojny światowej w okolicach Ciężkowic stacjonowały oddziały Armii Krajowej.
W okolicy znajduje się wiele austriackich, pruskich i rosyjskich cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej.

Ciężkowice pozbawione zostały praw miejskich w 1934 roku (odzyskały je po 64 latach). Na drugim brzegu rzeki Białej, w miejscowości Kąśna Dolna znajduje się otoczony rozległym kompleksem parkowym dworek Ignacego Jana Paderewskiego.

Dworek pochodzi z początku XIX wieku. W roku 1897 został przebudowany przez nowego właściciela - Ignacego Jana Paderewskiego, któremu bardzo spodobała się okolica i który wielokrotnie przyjeżdżał do Kąśnej Dolnej pomiędzy kolejnymi podróżami. Obecnie jest to jedyna zachowana posiadłość kompozytora.

W 1903 roku Paderewski odsprzedał swą posiadłość Helenie i Włodzimierzowi Kodrębskim.

Od tego czasu dworek wielokrotnie zmieniał właścicieli. W 1946 roku majątek przejął skarb państwa. Dworek podupadł. Mieściło się w nim biuro pobliskiej przetwórni owoców, szkoła podstawowa, potem ośrodek wypoczynkowy dla pracowników spółki Montin (na tyłach dworku wybudowano w tym celu stołówkę).

W 1979 roku dworek przejęło Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne. Zajęło się odnawianiem budynku oraz parku a także gromadzeniem pamiątek po Paderewskim. 11 września 1998 roku Urząd Rejonowy w Tarnowie przekazał w użytkowanie dla Centrum Paderewskiego dworek wraz z przylegającym parkiem.