"BESKID MAKOWSKI"

PRZEŁĘCZ SANGUSZKI

Przełęcz w Beskidzie Makowskim na wysokości 440 (m n.p.m.) między szczytami Niculowej (557 m n.p.m.) i Kopytówki (549 m n.p.m.) od północy oraz Krowiej Góry (617 m n.p.m.) od południa, a także miejscowościami Harbutowice i Palcza.

Droga przez Przełęcz Sanguszki należy niewątpliwie obok Gościńca Cesarskiego (dawny trakt u podnóża Lubonia Małego) oraz drogi przez Przełęcz Knurowską do najciekawszych pod względem inżynieryjnym, historycznym i krajobrazowym zabytków drogownictwa w polskiej części Karpat Zachodnich. Drogę łączącą Suchą z Sułkowicami przez Przełęcz Sanguszki wybudowano w latach 90 - tych XIX w.

Tablica pod krzyżem ku czci Konfederatów Barskich

W najwyższym punkcie w 1895r. wzniesiono pomnik upamiętniający budowę trasy.
Zachowany do dzisiaj obelisk świadczy o randze drogowej przeprawy przez góry. Jest też świadectwem kunsztu ówczesnej myśli inżynieryjnej. Przypomina też o patronach inwestycji - C. K. Namiestniku K. Badenim oraz Marszałku Krajowym Ks. E. Sanguszko. Inskrypcja na płycie obelisku głosi: "Przejście przez te górę zbudowano za rządów ich Ekscelencyj C. K. Namiestnika hr. K. Badeniego i Marszałka Krajowego Ks. E. Sanguszki D. 4 maja 1895r." Umiejętnie wkomponowana w krajobraz Beskidu Makowskiego droga oprócz znaczenia gospodarczego posiadała również znaczenie militarne. Profil szlaku charakteryzują znaczne różnice wysokości a w rejonie Przełęczy Sanguszki także malownicze serpentyny. Interesującym zabytkiem są usytuowane przy drodze u podnóża Krowiej Góry relikty ziemnych fortyfikacji z 1914r., których zadaniem w obliczu potencjalnego ataku Rosjan od strony Sułkowic, było ryglowanie traktu. Wzgórze Groby położone jest na północ od Przełęczy Sanguszki. Wzniesiony na nim krzyż upamiętnia śmierć około 300 konfederatów barskich, którzy polegli w bitwie stoczonej z Rosjanami 23 maja 1771 roku.

LANCKORONA

Początki Lanckorony sięgają XII wieku, prawdziwy rozkwit przypada jednak na lata późniejsze. W 1336 r. rozpoczęto tu budowę murowanego zamku obronnego, a w 1361 r. roku miejscowości nadano prawa miejskie. Na przestrzeni wieków rezydowały tu sławne rody: Lanckorońskich, Zebrzydowskich, Czartoryskich, Myszkowskich i Wielopolskich. W okresie Potopu Szwedzkiego, w 1655 r. roku zamek zajmują i pustoszą najeźdźcy, a same miasto mocno podupada. W XVIII wieku pustoszy je dodatkowo wielki pożar, który trawi blisko 80 proc. zabudowy. Zniszczenia przynoszą także lata 1769-72, kiedy Lanckorona jest jednym z głównych punktów oporu Konfederatów Barskich. Właśnie w tym czasie, w 1772 r. całkowitemu ziszczeniu ulega zamek.

Ruiny zamku w Lanckoronie

W czasach zaborów miasteczko podupada jeszcze bardziej. Starostwo zostaje rozczłonkowane na mniejsze majątki, a po kolejnym pożarze, który w 1869 roku trawi sporą część domostw, miasto już nigdy nie odzyska dawnej świetności. Lanckorona zawsze słynęła z targów i jarmarków, odbywających się cyklicznie w miasteczku.

W dawnych czasach było ich tu naprawdę sporo, jednak w XX wieku powoli odchodzono od tej tradycji. Właściwie do czasów dzisiejszych przetrwały jedynie dwa jarmarki, które odbywają się tu wiosną. Kilka lat temu postanowiono jednak wrócić do starej tradycji miasta jarmarcznego i powołano do życia Jarmark Anielski, który odbywa się co roku w grudniu, na dwa, trzy tygodnie przed świętami. Dlaczego anielski? Podczas pierwszego jarmarku w grudniu 2004 roku, miejscowe dzieci na warsztatach plastycznych pod hasłem: "Podaruj bliskiemu anioła" stworzyły pierwsze aniołki. Później przy lanckorońskim rynku powstało małe Muzeum Aniołów, do którego trafiły pierwsze eksponaty. I tak już zostało. Podczas jarmarku mieszkańcy miasteczka i okolic prezentują i sprzedają swe wyroby - ciasta, pierniki i różnego rodzaju wyroby rękodzielnicze. Najwięcej jest aniołów, wyrabianych tu z najróżniejszych surowców - zarówno jadalnych, jak i nie. W trakcie imprezy można także podpatrzeć techniki pracy miejscowych artystów oraz uczestniczyć w różnorakich warsztatach. Utarło się już, że punktem kulminacyjnym imprezy jest Anielski Przemarsz, który kończy się przekazaniem do Muzeum Aniołów nowych, ręcznie zrobionych statuetek tych skrzydlatych stworków.

KALWARIA ZEBRZYDOWSKA

Kalwaria Zebrzydowska jest małym miasteczkiem usytuowanym w dolinie pomiędzy dwoma pasmami niskich, ale pięknych gór, na pograniczu Beskidu Makowskiego i Pogórza Wielickiego u podnóży góry Żar na wysokości 335-400 m n.p.m. Miasto przecina międzynarodowa trasa Cieszyn-Kraków. Historia miasta sięga roku 1617 i jest ściśle związana z dziejami Kościoła. W XVII wieku. Mikołaj Zebrzydowski - Wojewoda Krakowski, w panoramie góry Żar ufundował budowę Klasztoru i zespołu Kaplic Dróg Męki Pańskiej na wzór Kalwarii Jerozolimskiej. Na przestrzeni lat powstał tu cały zespół zwany Dróżkami Kalwaryjskimi, który wraz z Klasztorem OO Bernardynów jest jednym z głównych zabytków architektury. Klasztor z Sanktuarium Maryjnym jest budowlą późno barokową, przechodzącą w styl rococo z charakterystycznymi krużgankami.

Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej

Wnętrze Kościoła ozdobione jest modernistyczną polichromią z zabytkowymi stallami, licznymi cennymi obrazami i wyposażeniem bogato inkrustowanym . W kaplicy przy południowej ścianie kościoła, ufundowanej przez Michała Zebrzydowskiego znajduje się cudowny wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej. Dróżki o bardzo ciekawej architekturze są wkomponowane w naturalny krajobraz stanowiący tzw. Park Pielgrzymkowy wielokilometrowymi alejkami drzew i przecinkami leśnymi ( 42 kaplice i kościoły - Dróżki Pana Jezusa (28 stacji), Dróżki Matki Boskiej (24 stacje)). Klasztor OO Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej został obdarzony przez Papieża Jana Pawła II godnością Bazyliki Mniejszej. Obecnie przy Klasztorze prowadzone jest Wyższe Seminarium Duchowne. Przy Klasztorze zlokalizowany jest także Dom Pielgrzyma z miejscami noclegowymi.

Do innych zabytków godnych uwagi należą: Zespół Zamkowy w Zebrzydowicach, zespoły dworskie, kamieniczki mieszczańskie z kramami odpustowymi, Pustelnia Pięciu Braci Polaków, Pustelnia Św. Rozalii, Kościół Parafialny, zabytkowe domy w zabudowie miejskiej, cmentarze parafialne i cmentarz wojenny.

Kalwaria Zebrzydowska ma również niesłabnące walory turystyczne i wypoczynkowe. Okolice miasta stanowią atrakcyjny fragment Beskidu Makowskiego o silnie sfalowanych wzniesieniach i łagodnych dolinach. Przeważa krajobraz rolniczy z dużymi kompleksami leśnymi z górującymi nad okolicą dwoma masywami - Lanckoroną z ruinami średniowiecznego zamku i górą Żar.

Kalwaria Zebrzydowska jako zabytkowy zespół architektoniczno-krajobrazowy i pielgrzymkowy - Bazylika, Klasztor OO. Bernardynów i Dróżki - będący unikalną wartością kulturową, przyrodniczą i kultową, został jako jedyna na świecie kalwaria, a jest ich w całej Europie ponad tysiąc, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa 1 XII 1999 r. na posiedzeniu Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO w Marrakeszu (Maroko) pod nazwą: "Krajobrazowy Zespół Manierystycznego Parku w Kalwarii Zebrzydowskiej". Certyfikat wpisu na prestiżową listę Sanktuarium otrzymało 9 V 2000 r. podczas specjalnej uroczystości z rąk przedstawiciela UNESCO.